Халык шигъриятенең олы бер улы

Редакциябезнең якын кешесе иде. Күпме еллар үтте, әмма аның төз сыны, башын югары тотып, тыйнак кына килеп керүе, һәрберебезгә хөрмәт белән сәлам бирүе бүгенгедәй күз алдымда. Еш кына күңелен нидер бимазалагандай, моңсу, гамьле кыяфәттә булыр иде. Шигырьләренең кайберләрен яттан белә идем. Шундый чакларында аның «Мәҗнүн» шигырендәге:

дигән шигырь юллары искә төшә иде. Барыбер аңламаслар дип уйлый идеме, эч серен ачып салырга ашыкмады ул. Ил-көн язмышы борчый иде аның җанын, бу хисләрен, уй-борчылуларын шигырьләрен укыгач беләсең.

Кадыйрның сугыш, аннан соңгы авыр елларда халыкның кичерешләрен, уй-халәтен чагылдырган шигырьләрен мин әле дә кабат-кабат кайтып укыйм. Үзем дә сугыш еллары баласы. Шагыйрьнең йөрәк авазын ишеткәндәй булам, чор сулышын шул кадәре оста шигъри юлларга салуына хәйран калам. Аның «Иргә чыкмый калган кызлар» шигырендәге вакыйгаларга үзе бер роман сыйган. «Соңгы сулыш» шигырендә мондый юллар бар:

Бүгенгеләр бу юлларның үзәк өзгеч кайтавазын аңламаслар да, ә мин - шул «сеңелләр»нең берсе - һәрвакыт бу шигырьне елый-елый укыйм. Кадыйр аны 1971 елда ук язган иде. «Ирләр исән», «Соңгы сулыш», «Атлар көтте авыл малайлары», «Тормыш ятим», «Карт солдатлар», «Пошилар» кебек шигырьләрендә - сугыш темасы. Аларның һәрберсе бәгырьләрне телгәләрлек осталык, тирән мәгънә салып язылган. Нәкъ менә шушы шигырьләр кулыма килеп эләккәннән соң мин Кадыйр Сибгатуллин дигән шагыйрь иҗаты белән кызыксына башладым. Исемдә әле, 1974 елда аның «Әманәт» дигән китабы басылып чыкты. Дусларым Казаннан шул китапны сатып алып кайтып биргәч, шул кадәре сөенгән идем. Ә 1978 елда шагыйрьнең үзен күрү насыйп булды - бөек төзелешләр кайнаган Чаллы тартып китергән иде аны.

Безнең «Якты юл» газетасы ул чагында саф татар телендә чыга торган бердәнбер газета булып, төзелешкә килгән башка язучылар кебек, Кадыйр да газетабызны үз итте - аның табадан яңа төшкән шигырьләре газетабызның рухи бизәге булыр иде. Ул миңа култамга белән үзенең «Гамь» дигән шигырьләр җыентыгын бүләк итте. Кешеләргә укып күрсәтә-күрсәтә сумкамда озак йөрттем мин аны. Шигырьләрендә - туган җир кадере, яшәү гаме, рухи балкыш.

Кадыйр - авыл баласы. Авыл тормышын, авыл табигатен, авыл кешеләренең кичерешләрен, холык-фигылен, риясыз дөньсын шигъри юлларда искиткеч осталык белән тасвирлаган ул. Танылган язучы Мөхәммәт Мәһдиев түш кесәсендә Кадыйр Сибгатуллин шигырьләрен йөртә торган булган. Һәм читтә яшәүче татарлар каршында чыгыш ясаганда шул шигырьләрне укыгач, залдагы милләттәшләр елый торган булган. Шагыйрь Рәшит Бәшәр Кадыйрның «Намазлык» китабындагы «Кереш сүз»ендә: «Ихтыярсыздан шагыйрь дөньсына кереп чумасың. Ул сине үткәннәргә, ата-бабаларыбызның ерак тарихына алып китә. Йөрәк сулкылдый-сулкылдый тибә. Шагыйрь гаме синең гамеңә әверелә», - дип язды. Чыннан да Кадыйрның шигырьләрен тыныч күңел белән, гамьсез генә укып булмый - аның һәр юлы, һәр сүзе уйландыра, сискәндерә, рухландыра.

Без аның белән еш кына илдәге сәяси тормыш, яшәешебез, әдәби дөнья турында сөйләшә идек. Белем багажы искиткеч бай иде аның. Аннары, каләмдәшләренең иҗатына таләпчән дә, хәерхаһлы да иде ул. Гомумән, аның белән булган һәр очрашуда үзем өчен ниндидер ачыш таба, тормыш ваклыкларыннан арынгандай була идем...

Кадыйр Сибгатуллиның вафатына ике дистә елдан артык вакыт узды. Үзеннән соң әле килер буыннарда өйрәнерлек бай әдәби мирас калдырып китте шагыйрь.

- дип язган иде ул. Чыннан да юраганы юш килде. Шагыйрь Кадыйр Сибгатуллинның исеме, әдәби мирасы халык күңелендә бик озак сакланыр әле. Андый иҗат үлемсез була.

Заһидә Нәбиуллина.

Әтисезләр болар димәгез

Айгырлар