Олы көн белән, карендәшләр!

Гайсә пәйгамбәрнең терелү көненә ничек әзерләнүләрен, дини гореф­гадәтләрне һәм мәҗбүри йолаларны белер өчен, бәйрәм алдыннан без Мәләкәс авылында Нестеровлар гаиләсендә кунакта булдык.

Нестеровлар ­ гади авыл кешеләре, монда туганнар, үскәннәр, пенсиягә кадәр җирле хуҗалыкта эшләгәннәр.

Иван Ильич 44 ел МТЗ­82дә тракторчы булып хезмәт куйган, шуларның 15 елын бәрәңге үстерү белән шөгыльләнгән, аның хатыны Елена Ильинична Минзәлә авыл хуҗалыгы техникумында белем алгач, авылда технолог­осеменатор вазифаларын башкарган.

Капка төбендә милли керәшен киемен кигән хатынкыз безне ягымлы тавыш белән өйгә чакырды:

– Арумысыз, узыгыз, узыгыз! Без сезне көттек.

Күп бүлмәле зур йорт кухнядан башлана. Өстәлдә бәйрәмнең төп атрибуты: куличлар, буялган төрле төстәге йомыркалар, тәм-томнар тезелгән. Түр почмакта акка чигелгән пәрдә артында изге сүрәт. Икона янында шәм яна. Өйдә бәйрәм рухы сизелә.

– Бу көнгә әзерлекне алдан башлыйбыз. Пасха-зур бәйрәм, без керәшеннәр аны «Олы көн» дип атыйбыз. Башта һәр җирдә тәртип урнаштырабыз, өйне җыештырабыз, пәрдәләрне юабыз. Өйдә бер тузан да калырга тиеш түгел. Беләсезме, Пасха алдыннан чистарту-бәйрәм кебек. Бүлмәләргә кояш нурлары төшә, күңелдә шатлык, якты була. Табигать уяна, көннәр озыная. Нәкъ шул вакытта без Гайсәнең терелүен билгеләп үтәбез, – дип уртаклашты безнең белән Елена Ильинична. Шул вакытта аның йөзе балкып торды, күңелендәге эчкерсезлектән бар тирә-юнь яктырып киткән кебек иде.

- Бәйрәм алдыннан шимбә көнне без мунчага барабыз, иң матур киемнәрне киябез, «Отче наш» догасын укыйбыз, чукындырылган татарлар телендә ул «Иман»дип атала. Бәйрәм көнне чиркәүгә барабыз, анда Николай Храмов атлы атакай хезмәт итә. Кызганычка каршы, авылыбызда чиркәү бинасы төзелеше тәмамланмаган, шуңа күрә җайлаштырылган вагонда гыйбәдәт кылырга туры килә. Ләкин иң мөһиме, синең күңелеңдә иман булуы. Без чиркәүгә буялган йомыркалар һәм куличлар алып киләбез, Николай атакай аларны изгеләштерә, – дип дәвам итә сөйләшүне Иван Ильич. Үзенең актив хатыныннан аермалы буларак, ул бер илаһи тавыш белән дәрәҗәле, матур итеп сөйләшә. Шунда ул кулына тоткан борынгы китапны күрсәтә.

– Бу “Изге язма”ны миңа үлеме алдыннан әнием Мария Валентиновна Антипова тапшырды. Аңа 83 яшь иде. Китапны күз карасы кебек сакла, диде. Начар булганда, аны кулыңа ал, укы, күңелеңдә шатлык булганда, аның белән бүлеш. Аллаһы Тәгалә һәрвакыт безнең белән. Аллаһы Тәгаләнең әмере булмаса, бу дөньяда бернәрсә дә булмый, барысы да аның фатихасы», – дип әйтеп калдырды әнием, күзләремә карап.

Китап бик нык тузган. Бу аңлашыла да, чөнки ул бик борынгы, битләрен саклык белән ачып, без гаилә реликвиясен карыйбыз.

Бу китап чыннан да иске – ике гасыр чамасы элек язылган. Анда чиркәү-славян, рус һәм татар телләрендә догалар бар.

– Пасха бәйрәмендә йомыркаларны гасырлар дәвамында суган кабыгы белән буяганнар, алар кара-кызыл төскә керә. Без бу йоланы үтәргә тырышабыз, хәзер, әлбәттә, махсус стикерлар бар, аларны да кулланабыз,- безнең сөйләшүгә Нестеровларның кызы Алена кушылды. Ул безгә елмаеп торса да, аның күңелсезлеге сизелде. Соңрак ачыкланганча, бер ел элек хатын тол кала һәм кызы белән туган авылына әти-әнисе янына күченә.

Аленадан тыш гаиләдә кечкенә Оксана да бар.

– Безнең төп байлыгыбыз-балалар һәм оныклар. Сез беләсез, аларны ничек сагынып һәм көтеп торабыз. Настенька-өлкән оныклары, Чаллыда югары белем ала, Руслан һәм Самир мәктәптә укыйлар. Алар өчен Пасха – иң яраткан бәйрәмнәрнең берсе. Бу көнне һәр йорттагы өстәлләргә сыйлардан һәм тәм-томнардан тезелә. Балалар өйдән-өйгә йөреп, барысын да «Христос терелде!», – дип сәламлиләр, аннары ишек төбенә утыралар һәм үз теләкләрен кычкыралар, чер итәләр,- дип дәвам итте йорт хуҗабикәсе.

Без дә балачакта күрше балалар белән бергә Пасхада өйдән-өйгә тәмле ризыклар җыеп йөрдек. Һәр йортта безне шатланып каршы алдылар, кунаклар белән: буялган йомыркалар, конфетлар, прәниклар һәм печеньелар белән юмарт бүлештеләр. Чер итү йоласы турында ишеткән юк иде. Бу ничек була? Барысын да үз күзләребез белән күрер өчен, без балалардан өйдә репетицияләр үткәрүләрен сорадык. Малайлар, өйгә кергәч, Гайсәнең терелүе турында яхшы хәбәр җиткерделәр, ә аннары йорт хуҗалары белән теләкләрен уртаклаша башладылар.

«Чер-чер, без сезгә сәламәтлек телибез! Чер-чер, уңышның мул булуын телибез! Тавыклар күп йомырка салсын! Чер-чер, чебиләр күп булсын!” дип балалар кычкырдылар.

– Сезнең яшәгән җирегез мөбарәк булсын! Мондый хәбәр өчен рәхмәт, игелекле теләкләр өчен рәхмәт! - диде хуҗабикә. Ә хуҗа бу вакытта матур савытсабага салынган йомыркаларны балаларга суза.

Беренче булып килгән кешегә иң юмарт бүләкләр бирелә. Әгәр дә өйгә барысыннан да иртәрәк малайлар килсә, бу зур уңыш билгесе.

– Элек, совет елларында, безгә бу якты бәйрәмне билгеләп үтү дә тыелган иде. Мәктәптә йомырка буяганнарны, кулич пешергәннәрне белсәләр, ачуландылар, чаралар күрделәр. Аллага шөкер, бу вакытлар артта калды. Хәзер без Гәйсәне данлыйбыз, бәйрәмгә шатланабыз, бу хакта телевизордан да сөйлиләр, газеталарда да дини язмалар бастыралар, – ди хуҗабикәнең бертуган апасы Розалина Демидова.

Без ачык күңелле хуҗалар белән озак сөйләштек. Алар белән гүя без күптән танышлар, аралашуыбыз шулкадәр кунакчыл һәм дусларча булды.

Керәшеннәр бу бәйрәм дә һәр кунакка шат булуларын әйттеләр. Бу игелек һәм иман бәйрәме барлык туганнарны, дусларны, күршеләрне, танышларны һәм бер зур өстәл артына җыя. Аларның гаиләсендә бәйрәмгә хөрмәт белән караган, бүләкләр җибәргән туганнары шактый. Күршеләре Мария Еремеева турында сөйләделәр, ул гомер буе совхозда савымчы булып эшләгән, олы яшьтә булуына карамастан, әле һаман да сыер тота. Мәләкәстәге хәзерге тормыш турында сөйләделәр, ул авыл җирлегенә Юрий Васильев җитәкче булып килгәч эшләр уңай якка үзгәргән. Хәзер авылда яхшы юллар бар, ә төнлә шәһәрдәге кебек урамнарда якты.

Мәләкәстәге изге күңелле керәшен карендәшләребез яныннан киткәндә күңелебезне ниндидер бер җылылык, яктылык биләгән иде.