Үзгәрмәсәң, артта каласың

Киләсе елда укучылар шахмат белән җенләнеп китмәгәе. Мәктәпләрдә бу спорт төренә игътибар артачак. Татар телен укыту концепциясе дә әзерләнеп бетәр дигән өмет бар. Быел ни өчен БДИ нәтиҗәләре рейтингын игълан итмәделәр? Кичә Татарстан мәгариф һәм фән министры Рафис Борһанов матбугат очрашуында ел йомгакларына нәтиҗә ясады.

Республиканың баш педагогы әйтүенчә, бүген мәгарифкә катнашы булмаган бер генә кеше дә юк. “416 мең укучы, 220 мең бакчага йөрүче сабый, 150 меңләп вуз һәм 70 мең техникум студентлары... Бу санны икешәр әти-әнигә тапкырлыйбыз, шуңа һәр баланың дүртәр әби-бабаен кушабыз. Менә шуннан төгәл санны исәпләп чыгарабыз, – ди министр. – Без мәгарифкә кагылышлы мәсьәләләрне киң җәмә­гатьчелеккә җиткерергә тырышабыз. Әти-әниләр өчен республика күләмендә интернет җыелыш үткәрәбез. Бүген укытучыга җиңел түгел. Укучылар интернет аша мәгълүмат белән танышып бара, кайберләренең гаджетлары да укытучыныкына караганда да заманчарак булырга мөмкин. Әмма монда: “Минем шәп айпадым бар, бөтен нәрсәне дә беләм”, – дигән ялгышу да бар. Укытучыдан башка булмый. Ул белемне системалы рәвештә туп­ларга өйрәтә”.

Быел БДИ нәтиҗәләрен җә­мәгатьчелеккә җиткер­мә­деләр. Министрлык рейтингны бары үзе өчен генә фай­даланырга булган. Министр әйтүенчә, көчле укытучылар, методик белгечләр артта калган мәктәпләргә барып, белем сыйфатын арттырырга ярдәм итә. Нәтиҗәдә имтихан баллары да шактый арта икән. Сыйфат турында сөйләгәндә, журналистларны укытучыларның белем дә­рәҗәсе дә кызыксындырмыйча калмады. Рособр­надзор ноябрь аенда математика, урыс теле укыту­чыла­ры­ның белемен тикшерү нәти­җәләрен игълан итте. 22 мең укытучы катнашкан тик­ше­рүдә математика укыту­чы­ларының яртысы үз фәне буенча белемен күрсәтә алмаган. Урыс теле буенча күр­сәткечләр яхшырак. Татарс­тан укытучыларының белеме ничегрәк икән? Сорау шундый иде.

– БДИны беренче мәр­тәбә тапшырганда аңла­шыл­маучанлыклар күп иде. Хәзер инде укучылар аны тыныч кына бирергә өйрәнде. Укытучы бит утыз ел буе үз фәнен өйрәтергә, бер төрле генә яшәр­гә өйрәнгән. Ә бу юлы аннан белемен күрсә­түне сорыйлар. Бу очракта психологик яктан каушап та калырга мөмкин. Берничә елдан укытучылар да бу тик­шеренү системасына ия­лә­неп бетәр. Бездә яхшы мө­галлимнәр укыта, – диде Рафис Тимерханович.

Укытучы димәктән, министр үзе дә булачак педагог­лар өчен практиканы бе­терүне аңлап бетерми. “Мин берара медицина университетына укырга барырга уйлаган идем. Тик табиб булып эшләүче әни миңа анатомичкага барырга кушты. Шунда кереп чыкканнан соң фикерем үзгәрде. Укытучы булырга теләгән яшьләрне дә, беренче чиратта, балалар белән очраштырырга кирәк. Вәзгыять белән танышкач, үзләре нәтиҗә ясаячак. Теләк булса, белем биреп була. Булмаса, андыйлар мәктәптән барыбер китәчәк”, – диде ул.

Татар телен үстерү стратегиясе киләсе елның беренче ярты еллыгында төзелеп бетәргә тиеш. Әлегә андый документ юк. Министр бүген мәктәпләрдә урыс, татар, мари, мордва, чуаш, удмурт, иврит телләренең өйрәнелүен әйтте. Аның сүзләренә караганда, әгәр төркемдә 15 укучы тупланып, шушы телләрне өйрәнергә тели икән, берәү дә каршы килмәчәк. Федераль белем бирү стандартлары атнага ике сәгать укыту мөм­кинлеге бирә. “Без татар телен укыту программасын бераз үзгәрттек. Унбер ел буе татарча укытып та, йә бер­нәрсә өйрәтмичә чыгарабыз, йә инде психологик киртәне җимереп, сөй­ләшергә өйрә­тәбез. Моның өчен “Сәлам” дәреслеге бар. Шул әсбап буенча укый башлагач, балалар сөйләшә башлады. Иң кызыгы – татары да, урысы да түгел, “5ле”гә укучылар, – диде Рафис әфәнде. – Күптән түгел оныгыма бик озын шигырь ятларга биргән­нәр. Ятлаган, әмма мәгънәсен аң­ла­мый. Аңламыйча уку барыннан да куркынычрак. – Чит телләр өйрәнүнең өс­тенлеген аңлаган урыс әти-әниләре балаларына татар телен өйрәтүгә каршы түгел. Кайвакытта алар татарларга караганда да телне яхшырак белә әле”.

Дәүләт Киңәшчесе Минтимер Шәймиев ТАССР Югары Советының 80 еллыгына багышланган тантаналы җыенда өч телле мәктәп төзү тәкъдимен җиткергән иде. Анда укыту урыс, татар, инглиз телләрендә оештырылачак. Мәктәпкә кергәндә бу төп шарт булачак. Концепцияне төземичә, төзелеш эшенә керешмәячәкләр. “Эшче төр­кем булдырылган, аның составына белгечләр, мәктәп директорлары керә. Соңгы вакытта Минтимер Шәймиев тарафыннан мәгариф тармагына карата зур игътибар тоябыз. Безнең өчен бу – зур ярдәм. Без мәктәпнең яңа идеологиясен булдырырга телибез. Анда башлангыч мәк­тәп, интернат, балалар бакчасы каралган”, – диде министр.