“Нәкъ Казан артында бардыр...” - оныкларыма татарча ишеттерәсем килә

Мин Канаданың Ванкувер шәһәрендә яшим. Чыгышым буенча Себердән, Иркутск якларыннан. Анда мәктәп тәмамлап, Ленинградта югары белем алдым, һөнәрем буенча – икътисадчы. Әтием миңа шушы һөнәрне сайларга киңәш итте. Советлар Союзы таркалгач, Канадага китәргә булдым.

Балачакта әниемнең Кыр­­лай авылы турында шигырь укыганын яхшы хәтер­лим. Әбием, Гайшә Саттарова, Урал татары булган. Әбиемә кунакка килгәч, аннан ишет­кән сүзләр әле дә хәтеремдә саклана: “Нигә, нигә синең шаян күзләр ...” Туганнан туган сең­лем үл­гәч, мин апамны тынычландыра алмадым, чыннан да, сүзләр табу авыр иде. Кинәт шушы җырны җыр­лый башладым. Телефоннан, Канададан...

Былтыр җиде томлы китап укып утырганда, танылган тарихчы Шамил оглы Юлайның мәкаләсенә тап булдым, ул язган фикерләр миңа бик тә ошады. Мин, илһамланып, аңа хат юлларга, үземне кызыксындырган сорауларымны бирергә булдым. Ашык-по­шык язылган сорауларыма галимнән тулы җавап алдым. Аның иң мөһим киңәшен укыдым: халыкка булышырга те­ләсәң, үзеңнән башла, телеңне өйрән. Бу сүзләр мине рухландырды, татар телен өй­рәнү теләге тагын да көчәй­де. Авст­ралиядә яшәп иҗат итүче татар җырчысы Зөл­фия Кама­лованың “Сагыну” җырын тыңлау моңа тагын бер этәр­геч булды. Интернет киңлек­ләрендә “Ана теле” онлайн-мәктәбен табып, анда тер­кәл­дем дә татар телен өйрәнә башладым. Бу мәктәп миңа татар дөньясы белән киңрәк танышырга, аны яңабаштан өйрәнергә мөмкинлек бирде. Татарстаннан бик еракта яшә­сәм дә, интернет миңа ярдәм­гә килде. Җанлы аралашу дә­ресләре аша Казан университеты галимнәре, укытучылары белән таныштым, һәр дә­ресне көтеп алдым. Сөй­лә­шергә өйрәнү өчен, татар ке­шеләре белән даими аралашып торырга кирәк. Шуңа кү­рә онлайн-курста шундый дә­ресләр булу бик мөһим. Бар­лык укытучылар да – үз эш­ләре­нең чын осталары. КФУ­ның “Ана теле” үзәге җитәк­чесе Кадрия Фәтхул­лова со­рау­ларыма җавап би­рергә вакыт тапты, татар телен өйрәнү өчен төзелгән дә­реслекләр белән танышырга ярдәм итте. Мәктәп аша төрле илләрдә татар телен өй­рәнүче кешеләр турында белдем, минем ке­бек­ләр күп икән дип шатландым. Аларны беркем дә мәҗ­бүр итми бит, үзләре те­ләп өйрәнә, татар телен танытуга өлешләрен кер­тә. Мин дә татар теле өчен борчылам. Бу форсаттан Джон Кенне­диның сүз­ләре искә төшә: “Халкың синең өчен нишли, дип сорама, син үзең халкың өчен нәр­сә эшли ала­сың дип сора”...

Кайвакыт Иркутскида гомер итүче абыем белән бә­хәс­ләшеп тә алабыз: исемең дә татар түгел, әтиебез дә татар түгел, дип әйтә ул миңа. “Син ник татар теле өчен борчыласың? Син нәрсә хәл итә аласың соң?” – кебек со­рау­ларын бирә башлый. “Хә­рәкәттә – бәрәкәт”, – дип җа­вап бирәм аңа.

Яшем 50гә җитеп килә. Яшь барган саен, вакытның да, көчнең дә чикле икәнен яхшырак аңлый башлыйсың. Ә эшлисе эшләр күп әле. Ике улыбыз бар. Кече улыбыз Федор, аңа – 13 яшь, гитарада уйнау, хоккей һәм биология белән кызыксына. Олысы Тимур исемле, аңа – 22 яшь. Көллият­тә экология белгечлеге буенча югары белем ала. Ул татар телен өйрәнүем­не хуп­лый, үзе дә татар телен өй­рә­нергә риза. Миңа калса, оныклар тууга әзер булырга кирәк. Алар “Нәкъ Казан артында бардыр бер авыл – “Кырлай” диләр” юлларын миннән татарча ише­тергә тиеш дип саныйм. Хәзер моны бик яхшы аңлыйм. Гөлнара Яруллина, “Мәскәү татарлары штабы” администраторы бу турыда бик шәп әйткән бит: “Синең ата-анаң татармы? Мо­ның өчен генә син татар кешесе түгел әле. Онык­ларың татар булса гына, син чын татар кешесе бу­ла­сың”. Шул сүз­ләр мине гел уйландыра инде. Авыр булса да, алга барырга кирәк. Туктап калырга ярамый. “Тырышкан табар, ташка кадак кагар” дип халык юкка әйт­мәгән. Татар телен өй­рәнүдән башланган эш Ванкувердагы татарларны бер­ләш­терергә яр­дәм итте. Шушы елның октябрь аенда шәһәре­бездә “Дәртле йөрәк­ләр” исем­ле татар җәмгыяте оешты һәм рәсми рәвештә үз сертификатын алды. Аңа йөз­гә якын кеше теркәлде. Алар ара­сында татар да, үзбәк, кыргыз, әзәр­байҗаннар да бар. Төрле милләт вәкил­ләренең шулай активлашуы, уртак эш­ләр башкаруга әзер булулары һәрберебезне куандыра, дәрт һәм көч-куәт бирә. Мон­реаль­да, Торонтода эш­ләп ки­лүче та­тар оешмалары бе­лән дә бәй­ләнештә торабыз, алга таба аларның тәҗри­бәсенә таянып эш итәрбез дип ышанабыз. Билгеле, кечкенә уңыш­лар зур җиңүләргә ки­терә. Безнең уңышларыбыз да телебезне саклау өчен нигез булып торсын иде.