Җир улы

- Иртән яңгыр яуды, бераз кипкәнне көттек. Техникаларыбыз көчле, кыйммәтле, ул рациональ, үз-үзенә сак караш таләп итә. AVR 220 комбайнының штурвалы артында улым Рәмис эшли, ул эшнең бөтен нечкәлекләрен белә, – диде Минталип Исмәгыйль улы, басу буйлап яшел кыр корабына күрсәтеп. Бераз читтә, сугару корылмалары артында зур кишер басуы җәелгән, яшел хәтфә буразналар  офыкларга кадәр сузылган. - Бәрәңге дә, кишерне дә өемнәр өстенә утыртабыз. Бу орлыклар 25-30 сантиметр биеклектәге калкулыкларга салына дигән сүз. Бу ысул белән үскәндә  яшелчәләренең тамырга ныгуы сыйфат ягыннан яхшыруы фәнни яктан расланган, - дип хәбәр итте безгә бер серен җитәкче. Сүз уңаеннан, шунысын да билгеләп үтәргә кирәк, кишер сабагы туры гына  үсми, ул җәелеп үсә, аның сорты шундый. Бу сортның үзенчәлеге шунда үсемлекне эсселектән һәм корткычларданбөҗәкләрдән сакларга булыша,  тәмне яхшыртырга ярдәм итә. Ашханә чөгендерен җыярга 
өлгердек инде. Аны складка китерделәр, анда чөгендернең иң яхшы сыйфатлыларын гына сайлап саклауга куябыз. Сүз дә юк, авыл хуҗалыгы һәрвакыт чыгымлы тармак. Һәр яшелчә үз саклау шартларын таләп итә, нәкъ менә бу культура өчен кирәк булган температура режим катгый үтәлергә тиеш, – дип сөйләде Минталип Исмәгыйль улы, заманча зур бүлмәләр күрсәтеп. Бу сезгә әби абзары түгел! Минталип абый төймәгә басып ишеген ачты, анда киләсе уңышка кадәр сильвано сортлы, сусыл кишер үз урынын алачак. Шунда ук без зур суыткычка кердек. - Биредә ел әйләнәсендә 0-5 градус температура саклана, бу оптималь шартлар. Кыш көне  уңай шартларны саклаучы махсус калориферлар «ярдәмгә килә», - дип сөйләде безнең данлы әңгәмәдәшебез. Фотокамера объективына сыешырга теләмәгән биек бәрәңге тавы янында Минталип ага быелгы уңыш белән «мактану» өчен кулына берничә бәрәңге алды. Чыннан да, горурланырлык икән шул: тигез, түгәрәк,  бөтенесе бер зурлыктагы бәрәңге-гигантлар, вагы юк. Мондый матурлыкны күреп күзләр шатланды.
Данлы уңышның сере тырыш хезмәттә, хуҗаларча якын килүдә, туендыручы җиргә сакчыл мөнәсәбәттә. - Без бәрәңгенең төрле сортларын утыртырга тырышабыз. Масса буенча зур яшелчәләр бирүче орлык материалы да тәкъдим ителү сер түгел, шул ук вакытта бик кирәкле һәм мөһим сыйфатлар, мәсәлән, озак саклау сәләте һәм, әлбәттә, тәме югала. Тагын бер сер бар: безнең Галочканың ( Гала сортлы) күзләр өслектә. Бу чистарту вакытында хуҗабикәләр өчен бик уңайлы, –дип уртаклашты эшкуар. Менә инде 22 ел буе Минталип Миңнеханов хуҗалыгы Яр Чаллы мәгариф учреждениеләрен яшелчә белән тәэмин итә. Мәктәпләрнең күбесендә бәрәңге чистарту өчен махсус җиһазлар бар. Ә «Миңнеханов» бәрәңгесен әзерләгәндә, өстәмә рәвештә «күз чокырларын» кисәргә кирәкми, ул тигез, шома килеп чыга, өстәлләрдә дә бик матур күренә. Бәрәңге мәктәпләр, балалар бакчаларыннан тыш, яшелчәләр эре сәүдә үзәкләре, көндәлек ихтыяҗ кибетләре, бөтен республика буенча ярминкәләр аша сатыла. Минталип Исмәгыйль улы белән сөйләшкәндә, берьюлы 20 тонна «икенче икмәк» алырга теләгән Сарман районыннан кафе хуҗасы шалтыратты. Ул да булмады автокаладан ирлехатынлы Галимҗан һәм Гөлнар Шәмсетдиновлар бәрәңге кирәк иде, дип килеп җиттеләр. - Узган ел сездән бәрәңге алдык, быел да берничә капчык сатып алырга теләр идек, – дип мөрәҗәгать иттеләр алар Минталип агага. Яшелчә саклау урыныннан ерак түгел (ә хуҗалыкта барлыгы 5 зур склад бүлмәсе) техника паркы урнашкан. - Яшелчәләр үстерү- зур чыгымнар сорый. Заманча яхшы техника бәрәңге кишер һәм чөгендер эшкәртү, утырту, алу өчен бик кирәк. Шуңа күрә яшелчәчелек белән шөгыльләнергә теләүчеләрнең һәрберсе дә шундый зур чыгымнар белән эш башларга җөрьәт итми, - дип сөйләде техниканы күрсәтеп Минталип абый.

Ә аның аз түгел: ике «AVR220» бәрәңге җыю комбайны, «Полесье» ашлык уру комбайны, алты МТЗ-82, МТЗ-1523, «Аксион 850» тракторы, дүрт КамАЗ үзбушаткычы, тагын күп төрле туфрак эшкәртү һәм чәчү агрегатлары һәм механизмнары бар. Әлбәттә, мондый кыйммәтле техника белән  квалификацияле, әзерлекле кадрлар  идарә итәргә тиеш. - Озак еллар хуҗалыкта бертуган Айдар һәм Айрат Гайнетдиновлар тырышып эшлиләр. Алар машина йөртүчеләр сыйфатында урнашканнар иде, ә предприятие хисабына механизатор һөнәренә укыдылар, шулай ук «Е» категориясе белән идарә итү хокукын да алдылар. Минем бертуганым Рамил Миңнеханов та бар тырышлыгы белән техникада хезмәт куя. Яздан көзгә кадәр кырда – данлы фамилиясен дәвам итүче оныгым Айдар да бар, - дип горурланып хәбәр итте Минталип ага, басуда хезмәт куючылар турында сөйләгәндә, аның кырыс йөзен шатлык һәм өмет нурлары балкытты. -Күпьеллык тырыш хезмәт белән төзелгән бар уңышларым балаларымда, оныкларымда, оныкчыкларымда дәвам итәр дип өметләнәм, ди ул. Оныгы Айдар Миңнеханов аграр университетта соңгы курста укый, аның апасы Адилә юрист дипломына ия инде, ул да туган ягына әйләнеп кайткан. Минталип ага кызы Лилия барлык финанс сорауларын чишә, ул баш бухгалтер да икән. Комбайн штурвалы артында без кырда күргән улы Рәмис Мин
талип улы бу зур хуҗалыкның идарәчесе. Бердәм, тату гаиләдә бер уртак эш бар, хәтта Рәмзия Зарифулла кызының да бик җаваплы миссиясе -ул барлык эшчеләргә дә тәмле төшке аш әзерли. Сүз уңаенда, быел җәй минехановлар алтын туйларын билгеләп үткәннәр. Иске инглиз мәкале буенча, “Һәр бөек ир-ат артында бөек хатын-кыз тора”. Бу очракта да искәрмә түгел. Минталип Минңеханов белән Иске Җирекле авылы янында чүп үләннәре үсеп утырган җирдә хәзер мул уңыш бирүче басу-кырлар турында сөйләштек без. Ул ике дистә ел дәвамында үзенә ярдәм күрсәткән республика җитәкчеләре турында ихлас күңелдән сөйләде, алар янындагы фотосурәтләрне, китапларны, алар янындагы фоторәсемнәрне күрсәтте. Ул 2000 елда Кукмарадан хезмәттәше Илдар Шакиров белән Америкага сәфәре турында да сөйләде. Шулай ук 2014 елда «Бердәмлек» авыл хуҗалыгы кооперативын төзүе, аның составына Алмаз Йосыпов һәм Нәсим Дәүләтов җитәкчелегендәге хуҗалыклар керүен белдек. - Мин бер җирдә яшәвем һәм эшләвем белән чын күңелдән горурланам. Ә яраткан ризыгы турындагы сорагач, Минталип Исмәгыйль улы йөзендә елмаеп «ярар җйтәм инде, әлбәттә, бәрәңге», диде. Хәтта итле зур татар бәлешендә дә мин беренче чиратта бәрәңгене ашыйм. Аннан да тәмлерәк нәрсә булырга мөмкин?!»